Analiza stanu wiedzy i świadomości ekonomiczno-finansowej dzieci i młodzieży
Ekonomia i finanse stanowią nieodłączny element życia każdego człowieka - już od dziecka prowadzimy wymiany handlowe bawiąc się w sklep lub wymieniając się brokatowymi karteczkami. Można powiedzieć więc, że socjalizacja ekonomiczna towarzyszy dziecku od najmłodszych lat. Początkowo przebiega ona w rodzinie, gdzie dziecko obserwuje rodziców zarządzających pieniędzmi, gdy odmawiany jest mu zakup drogiej zabawki lub gdy dostaje drobniaki na przysłowiowe lody. Kolejnym etapem jest edukacja szkolna, podczas której uczeń jest zobligowany do uczestnictwa w zajęciach z wiedzy o społeczeństwie oraz podstaw przedsiębiorczości.
Jaki jest jednak stan wiedzy i świadomości ekonomicznej dzieci i młodzieży? Jak pomóc im rozwijać swoje umiejętności w tych dziedzinach? Czy warto inwestować w edukację finansową dziecka? To tylko kilka pytań, na które postaramy się dziś odpowiedzieć!
W 2018 roku Narodowy Bank Polski przeprowadził badania mające na celu "Diagnozę stanu wiedzy i świadomości ekonomicznej dzieci i młodzieży w Polsce". Badanie polegało na przeprowadzeniu dwóch testów - jeden z nich dotyczył umiejętności ekonomicznych, a drugi wiedzy ekonomicznej - na uczniach szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół ponadpodstawowych.
W teście dotyczącym umiejętności ekonomicznych uczniowie osiągali wysokie wyniki w dziedzinach związanych z posługiwaniem się pieniędzmi oraz zarządzaniem finansami. Niestety w kwestiach oceny ryzyka, potencjalnego zysku oraz otoczenia finansowego zaledwie 40% ankietowanych udzieliło prawidłowych odpowiedzi.
Test wiedzy ekonomicznej wykazał z kolei, że dzieci i młodzież posiadają znikomą wiedzę o makroekonomii. Nieco lepsze wyniki uzyskali w dziedzinie wiedzy o giełdzie i rynku walut. Wyniki oscylujące w przedziale 60-70% poprawnych odpowiedzi uzyskane zostały jedynie w dwóch kategoriach - wiedza o bankach i instytucjach finansowych oraz wiedza o podatkach.
Przeprowadzone przez NBP badanie wykazało znaczne braki w edukacji ekonomicznej dzieci i młodzieży. Co ciekawe, ankietowani zadeklarowali, że wiedzę ekonomiczną i finansową pozyskują głównie z rozmów z rodzicami oraz lekcji w szkole. Trzeba również zauważyć, że tylko niewielki odsetek uczniów znał pozaszkolne programy edukacyjne podnoszące wiedzę w powyższych dziedzinach.
Niewątpliwie poziom wiedzy i świadomości ekonomicznej oraz finansowej polskiej młodzieży jest niesatysfakcjonujący. Zajęcia prowadzone w szkołach nie spełniają swojej roli i dają uczniom jedynie podstawową wiedzę o najbardziej podstawowych pojęciach.
W odpowiedzi na ów zjawisko pojawiło się wiele programów edukacyjnych, których zadaniem jest podniesienie kompetencji, świadomości i wiedzy na tematy związane z szeroko pojętym tematem ekonomii i finansów. Poniżej omówimy kilka przedsięwzięć, które cieszą się największą popularnością.
Akademia Młodego Ekonomisty jest bezpłatnym programem edukacyjnym w ramach którego w każdym semestrze ponad 500 uczniów z 7. i 8. szkół podstawowych ma szansę zdobyć wiedzę między innymi z ekonomii, zarządzania i marketingu. Warto zwrócić uwagę, że AME organizuje kursy również dla rodziców, aby przedstawić im treści związane z edukacją ekonomiczną i finansową.
Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości jest z kolei organizacją zajmującą się podnoszeniem świadomości dotyczącej gospodarki rynkowej. Działania Fundacji skierowane są do wszystkich grup wiekowych młodzieży szkolnej - od szkoły podstawowej po szkoły wyższe. Kultowymi programami organizacji są działania "Od grosika do złotówki" oraz "Młodzieżowe miniprzedsiębiorstwo".
Program Młodzi Przedsiębiorczy skierowany jest do młodzieży w wieku 14-17 lat i ma na celu wykształcenie w młodym człowieku mechanizmów pozwalających na ocenę ryzyka i realizację przedsięwzięć. Duży nacisk stawiany jest również na naukę zarządzania finansami i budowanie świadomości konsumenckiej.
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy to przedsięwzięcie odbywające się w największych miastach. Jego celem jest popularyzacja wiedzy i budowanie świadomości ekonomicznej dzieci w klasach 5. i 6. szkół podstawowych. Podczas zajęć prezentowane są podstawowe pojęcia z zakresu ekonomii, zarządzania i finansów, a w trakcie ćwiczeń mali studenci mają okazję wcielić się w rolę kierownika zespołu, managera, czy inwestora giełdowego.
Powyższe programy zajmują się nie tylko edukacją ekonomiczną i finansową młodego człowieka, ale również kształtują go na świadomego konsumenta, znającego podstawowe procesy marketingowe. Niestety, z roku na rok zwiększa się liczba chętnych do udziału w powyższych przedsięwzięciach, co sprawia, że nie wszystkie dzieci mają możliwość wzięcia udziału w warsztatach. Zachęcamy jednak rodziców do zapoznania się z materiałami zamieszczonymi na stronach organizacji - świadomy rodzic, to świadome dziecko.
Świadomość ekonomiczno-finansowa człowieka kształtuje się już od jego najmłodszych lat. Początkowo to na nas, dorosłych, ciąży odpowiedzialność pokazania najmłodszym wiedzy jak w sposób odpowiedzialny zarządzać finansami i podejmować świadome decyzje konsumenckie. Na późniejszym etapie rozwoju młodego człowieka powyższe zagadnienia podejmuje szkoła, która ma przedstawić uczniowi podstawowe zagadnienia związane z przedsiębiorczością - niestety, jak wykazały badania NBP, nie zawsze spełnia swoje zadania.
Warto pomóc dzieciom i młodzieży w zdobywaniu wiedzy i nowych umiejętności nie tylko poprzez rozmowy na tematy związane z gospodarką, ale również poprzez podsunięcie im fachowej literatury lub zaproponowanie im udziału w jednym z programów wspierających rozwój kompetencji ekonomiczno-finansowych.
Jako FWiRBR uważamy, że rozwój młodego człowieka jest bardzo ważny. To właśnie obecna młodzież będzie za kilka lat kształtować polski rynek zakładając firmy i podejmując liczne wybory konsumenckie. Postarajmy się, aby młodzi ludzie zostali wyposażeni w wiedzę ekonomiczną i świadomość funkcjonowania rynku finansowego - z pewnością w przyszłości zapewni im to łatwiejszy start w samodzielnym, dorosłym życiu.
Przydatne linki:
https://junior.org.pl/pl/o-fundacji
https://przedsiebiorczy.ceo.org.pl
https://www.uniwersytet-dzieciecy.pl/strona/3/p/O_projekcie